Organizacje jako formy oporu…

Wysłany na przez
Przeglądam program Kongresu Obywatelskich Ruchów Demokratycznych i widzę, że są w nim wyszczególnione i samorządy, i UE, i grupy lokalne, i obywatele… Wielkim nieobecnym są natomiast… organizacje pozarządowe. To ani znaczący partner, ani sposób samoobrony. Ruchy demokratyczne przyjmują co prawda formułę organizacji pozarządowych (stowarzyszeń czy fundacji), ale to tylko sposób na wejście do “obrotu prawnego”, a nie świadomy wybór takiej formy działania… Organizacje się nie liczą. Nie liczy się z nimi samorząd, ani rząd (ten i poprzednie), nie liczą się z nimi obywatele, nie liczą ruchy obywatelskie.
I bardzo możliwe, że mają rację. Dzisiejsze organizacje to, być może, w większości zjadające własny ogon instytucje. W każdym razie sprawiają wrażenie, że – w przeciwieństwie do samorządu i biznesu – raczej przejadają pieniądze, niż mogą się nimi dzielić. Bo co właściwie można od nich dostać? Nie mają kasy, siły, nie liczą się politycznie…  Dodajmy, że w tym samym czasie, niejako równolegle, na Forum Ekonomicznym w Krynicy Jacek Michałowski prowadził panel „Siła Społeczeństwa Obywatelskiego – rzeczywistość czy mit?”. Ciekaw jestem wniosków!

Skuteczne czy nieskuteczne?

Ale nawet jeśli dzisiejsze organizacje rzeczywiście są tak bezużyteczne (dla ruchów demokratycznych), to jednak dla władzy bezużyteczne nie są. Co więcej, władza zdecydowała się (proszę na to zwrócić uwagę) hodować własne organizacje. Mało tego, to właśnie organizacje znacząco przyczyniły się do budowania zaplecza społecznego obecnej władzy. Kluby Gazety Polskiej (których celem jest wspieranie aktywności społecznej przede wszystkim na szczeblu lokalnym, ale także ogólnokrajowym), Ruch Kontroli Wyborów i cała grupa organizacji próbujących budować „ideologię” tego środowiska (np. Fundacja Polska Wielki Projekt). Dodatkowo mamy cały system organizacji okołokościelnych (od zakonów do świeckich organizacji o katolickiej proweniencji), które dla różnych grup i środowisk – obok pracy społecznej – prowadzą działania formacyjne. Kościół przez wieki widział rolę organizacji (bractw, zakonów, stowarzyszeń katolickich) jako ważny element uzupełniający swoją działalność. Czyżby w tych organizacjach tkwił jednak jakiś potencjał?

Program pozytywny

Pozostaje zatem pytanie, czy ruchy prodemokratyczne  i progresywne (w dawnych czasach jako alternatywę dla endecji i chadecji wskazywano pedecję – postępowych demokratów) dobrze wykorzystują organizacje społeczne? Wczoraj na spotkaniu zorganizowanym przez Obywateli RP „Strategie oporu i przyszłość demokracji – otwarta debata” mowa było o działaniach bez przemocy. Tym, czego zabrakło – moim zdaniem – była oczywiście… rola organizacji pozarządowych. Pisałem już kilkakrotnie (ostatnio także tu, na asocjacje.org) o różnorodności form aktywnego, bezprzemocowego sprzeciwiania się władzy. Jednym – według mnie bardzo skutecznym, choć też trudnym i wymagającym dużych nakładów i wysiłków – sposobem są działania alternatywne. Tworzone niezależne formy samoorganizacji (samoobrony, samopomocy, samorządności) to sposób na budowaniu oczekiwanego społeczeństwa tu i teraz. Słynne hasło Abramowskiego z 1905 roku – „Zmowa powszechna przeciwko rządowi” czy Solidarności z 1982 – „Społeczeństwo podziemne” do takiej, pozytywnej wizji się sprowadzały. A tu właśnie mogą pomóc organizacje społeczne. To dzięki nim można wprowadzanie  (i trenować) demokrację w naszych codziennych działaniach. Uczyć się mądrego przestrzegania prawa, które się samemu ustanawia. Tworzyć wolne instytucje (media, przedszkola, szkoły, domy kultury, kooperatywy itp.). Przejmować odpowiedzialności za życie publiczne (w tym za środki zbierane od współobywateli) poprzez odbieranie poszczególnych obszarów z domeny państwa.

Czy dzisiejsze organizacje się do tego nadają?

Oczywiście nie wszystkie. Te organizacje, które funkcjonują jako realizator usług publicznych, w dużej części traktować można jako przedłużenie administracji i  elementem systemu, a nie „świata życia”. Jednak trudno sobie wyobrazić nawet dzisiejsze działania opozycji bez istnienia takich organizacji, jak np. Fundacja Batorego, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, WWF, Greenpeace. Oczywiście jest też wiele ważnych organizacji lokalnych, w wielu wydawałoby się niezaangażowanych organizacjach tkwi wciąż jeszcze trochę tego „życia” – spontaniczności i potencjału niezależności. To one (lub nowo powstające organizacje) mogą stać się ważnym elementem strategii oporu. Rozproszonej, bezprzemocowej, pozytywnej siły nastawionej na długofalowe zmienianie świadomości społecznej, budowanie wspólnoty demokratycznej, tolerancyjnej i otwartej. Co więcej, w tej drodze ważnym partnerem będzie wiele organizacji opartych na bardzo różnych podstawach ideowych. W końcu dla tych, których celem jest możliwość realizowania własnych planów (a nie przejęcie władzy w celu narzucenia własnej wizji), idea silnego społeczeństwa obywatelskiego (jako alternatywa dla polityki rozumianej jako walka, a nie szukanie kompromisów) może być obiecująca.

Nie dajmy więc sobie odebrać organizacji pozarządowych jako sposobu dokonywania zmiany społecznej, zabezpieczania społeczeństwa od autorytarnych zakusów władzy (potrzebnego niezależnie od tego, kto akurat rządzi) i… wielkiego biznesu, a także jako sposobu ciągłej emancypacji obywateli i różnych grup społecznych.

 

Ps. Dla zdeterminowanych polecam cały teksy Wizja społeczeństwa obywatelskiego w teorii walki bez użycia przemocy pisany jeszcze w PRL-u ale wydany w biblioteczne Zielonych Brygad i Asocjacji w 1997,



(Odwiedzono 278 razy, 1 dzisiaj)

Zostaw komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *


Ładowanie