(34) Komisja Opieki nad Młodzieżą Szkolną ukonstytuowała się dopiero 26 lutego 1915 roku. W jej ramach działały podkomisje: Nauczania początkowego opracowała zarys programu dla szkoły początkowej 4-o oddziałowej, wraz z budżetem odpowiednim, zainicjowała otwarcie w Warszawie przynajmniej 15 szkół tego typu w różnych dzielnicach miasta, oraz przyjęła pod swą opiekę pewną ilość szkół początkowych po b. Macierzy Szkolnej…, Kursów dla dorosłych, Szkół zawodowych, Wpisów szkolnych (najdonioślejszą sprawą, jaka w łonie samej Komisyi zapoczątkowana została, była sprawa Wielkiej Kwesty Majowej na rzecz polskiego szkolnictwa, o której już pisałem), Seminariów i kursów dla nauczycieli ludowych, Wychowania fizycznego i zajęć pozaszkolnych (o której wspominałem przy okazji opisywania organizacji harcerskiej). Komisja po kilku miesiącach pracy, 5 sierpnia, weszła formalnie do Wydziału Oświaty.
Archiwa znaczników: Komitet Obywatelski
Wielka Kwesta Majowa – samorządna oświata (2)
(32) Kwesty majowe to tradycja, rozpoczęta bodaj w 1907 roku przez Polską Macierz Szkolną (PMS), która przy okazji pamięci o 3 Maja zbierała środki na niezależną oświatę. Jednak zanim ta organizacja – rozwiązana przez władze carskie i działająca półlegalnie poprzez sieć „sprywatyzowanych” placówek szkolnych – odzyskała możliwość legalnej aktywności, kwesty majowe lat 1915 i 1916 stanowiły ważny element odbudowywania polskiego szkolnictwa. Pieniądze zbierane były na „wpisy”, czyli opłaty za prywatne szkoły z możliwością nauki polskiego. Aby przybliżyć atmosferę tamtych zbiórek i odkryć trochę kulisy tych działań, zaprezentujmy tu dwa doniesienia prasowe z 1915 roku i fragment pamiętnika osoby, która przewodniczyła tym kwestom, także tej prowadzonej w 1917 roku przez odrodzoną PMS. Kontynuuj czytanie
Wydział Oświaty – samorządna oświata (1)
(31) 5 sierpnia 1915 r., czyli tuż po odejściu administracji rosyjskiej, Komitet Obywatelski miasta Warszawy postanowił powołać do życia instytucję, której zadaniem miało być objęcie całokształtu spraw oraz potrzeb szkolnych i oświatowych Warszawy i jej przedmieść. Polska szkoła powszechna, w zaborze rosyjskim ograniczona do szkół prywatnych i działalności nielegalnej lub półlegalnej, staje się przedmiotem troski obywatelskich władz. Powołuje się Wydział Oświecenia, który przejmuje dotychczasowe kompetencje i funkcje Komisji Opieki nad Dziećmi i Opieki nad Młodzieżą przy Komitecie Obywatelskim m. Warszawy oraz Komisji Szkół Wyższych przy Towarzystwie Kursów Naukowych. Tworzy się nowy system oświaty. Kontynuuj czytanie
Kwestia robotnicza (1)
W jednym z poprzednich odcinków, mówiącym o pośrednictwie pracy, zapowiadałem zajęcie się kwestią robotniczą. Czas się wywiązać z obietnic. Zobaczmy, jak to wyglądało na samym początku. Kurier Warszawski podjął temat już 5 sierpnia. Wybuch wojny wprowadził znaczące zamieszanie na rynku pracy. Bank Państwa zawiesił operacje finansowe, co oznaczało dla przedsiębiorców brak środków na wypłaty dla pracowników i utrudnienia w funkcjonowaniu zakładów. Sytuację pogłębiał niedostatek surowców. Tak więc „część fabryk z powodu zastoju ekonomicznego, niewypłacalności, powołania swych współpracowników pod broń lub innych przyczyn ograniczyła pracę w zakładach i warsztatach lub zamknęła je zupełnie. Tysiące osób, pozbawione są pracy lub zarobku, tysiącom innych z powodu braku żywiciela nędza zagląda w oczy. Tam, gdzie właściciele fabryk nie mogą dać swym robotnikom i ich rodzinom warunków najskromniejszego bytu, komitet przychodzi z pomocą, zanim nie zacznie działać pomoc państwowa, jak zwykle, zależna od licznych formalności”. Kontynuuj czytanie
Prawobrzeżna samodzielność
(25) Już 6 sierpnia obywatele Pragi wybrali ze swego grona 10-osobowy Komitet Obywatelski, a 18 sierpnia wystąpili o jego legalizację jako osobnego tworu. Jakie były powody? W oficjalnym uzasadnieniu prezentowanym przez prasę czytamy: “Utworzenie osobnego komitetu obywatelskiego dla Pragi stało się koniecznością, którą narzuciła potrzeba chwili. Komitet obywatelski m. Warszawy nie wyłączył co prawda Pragi z zakresu swej opieki. Jednakże nawał pracy w bliższym promieniu centrali i odległość lokalna sprawiały, że pomoc doraźna, nie mogła działać dość szybko i skutecznie. Uznał to zresztą sam komitet warszawski, który z radością powitał organizacją obywateli Pragi i co do podziału pracy do zupełnego z nią doszedł porozumienia“. Kontynuuj czytanie
Tajne harcerstwo
(23) Mówiąc o organizacjach, które działały w Warszawie w latach wojny, nie sposób pominąć ruchu skautowskiego. Pojawił się on w roku 1912 i już pod koniec tego roku działało 11 drużyn, zaś “wybuch wojny zastał skauting w Królestwie, mimo konspiracji, skonsolidowany i gotowy do działania”. Harcerze pełnili służbę w lokalu mecenasa Patka (o samym Patku opowiem trochę więcej już niedługo, teraz zwróćmy uwagę, że to ten sam lokal, który służył tworzeniu się Straży Obywatelskiej), zgłaszali się do pracy w Komitecie Pomocy Sanitarnej (o którym pisałem przy okazji wspominania osoby księcia Lubomirskiego). “W czasie pełnienia służby samarytańskiej pojawiły się konflikty między drużynowymi a NKS [Naczelna Komenda Skautowa – przyp. PF], która pracę przy rannych żołnierzach rosyjskich uważała za działalność ideową, podczas gdy drużynowi traktowali tę służbę jako środek do wyćwiczenia się w samarytance oraz drogę do zdobycia od rannych broni dla POW, z którą utrzymywali kontakt“.
Nieobecni
(21) Kiedy mówimy o migracjach 1914-1915, to wspominając o Warszawie i rzeszach ludzkich napływających do niej z terenów objętych wojną, nie można zapomnieć o tych warszawiakach, których wtedy zabrakło. Poniżej kilka przykładów i powodów takich nieobecności. To trochę jak sprawdzanie listy obecności. Nieobecni, ale usprawiedliwieni 
Uchodźcy, czyli “Sekcya Bezdomnych Żydów”
(19) W poprzednim odcinku mówiliśmy o pomocy chrześcijańskim uchodźcom, uciekającym przed wojną. Jednak należy za Władysławem Grabskim (47) powtórzyć: “należy bezwzględnie stwierdzić, że polskie ratownictwo pomagało tym, którzy byli w nędzy bez względu na narodowość lub wyznanie“. Zaczęło się zresztą od pomocy… Rosjanom, co niektórzy, opisując tę historię, traktowali jako sprytne posunięcie, mające zapewnić przychylność władz rosyjskich polskim organizacjom samopomocowym. Kontynuuj czytanie
Migranci A.D. 1914
(18) Migracje w czasie I wojny światowej to ogromny problem, jednak nie mówimy tu o “bieżaństwie” – masowym wysiedlaniu z terenów opuszczanych przez Rosjan w 1915 r. Tam był wyraźny rozkaz – zostawić spaloną ziemię, a ówczesny exodus to miliony ludzi gnanych na wschód. Dodajmy – co wykracza poza obszar naszej opowieści – że ogromną rolę odegrały tam również komitety obywatelskie z Centralnym Komitetem Obywatelskim Królestwa Polskiego w Rosji na czele. Teraz jednak o zwykłych migracjach z początku wojny. Kontynuuj czytanie
Warszawskie Towarzystwo Farmaceutyczne
(16) Sekcja Pomocy Lekarskiej Komitetu Obywatelskiego miała skład środków opatrunkowych i najpotrzebniejszych lekarstw przy ulicy Długiej 16. Lokal ten oddało do jej dyspozycji zarejestrowane w 1871 roku Warszawskie Towarzystwo Farmaceutyczne, które zajmowało ten budynek od roku 1897. Dodajmy, że (jako Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne) zajmuje go do dziś. Przypomnijmy trochę tę organizację i jej rolę w czasie I wojny światowej. Kontynuuj czytanie