Abramowski o komitetach obywatelskich

Opisując historię komitetów obywatelskich w Warszawie (m.in. w Obywatele biorą władzę) brakowało mi głosu Abramowskiego, którego trudno nie uznać za duchowego ojca chrzestnego tej masowej samoorganizacji. Myślałem, że może w czasie gdy był w Warszawie zaangażowany w prace naukowe (choć to dzięki Komitetowi Obywatelskiemu odrodził się Uniwersytet Warszawski na którym Abramowski objął katedrę psychologii) nie zwracał uwagi na formy aktywności społecznej. Dopiero kolejna lektura Giełżyńskiego “Edward Abramowski – zwiastun Solidarności” zwróciła moja uwagę na tekst, którą Giełżyński uznał za “właściwie zupełnie pusty, bez znaczenia”. Dlaczego Giełżyński nie docenił tego wyznania, które – według mnie – jest równie prorocze jak i jego krytyka państwowego socjalizmu? Pewnie dlatego, że zbyt patrzył na Abramowskiego jako “aktywistę”, zwolennika legionów, masona. Być może widać tu wpływ ojca Giełżyńskiego, który pod koniec wojny (a więc w zupełnie innym czasie) krytykował Komitet za biurokrację. Trudno jest powiedzieć. Dla mnie ten tekst jest ważny bo pokazuje jak Abramowski przestrzega aby nie lekceważyć, a następnie nie zapomnieć tych form samopomocy, które mogą stać się podstawą budowania nowego ładu. Nie trzeba mówić, że i tej przestrogi nie wzięto sobie do serca. Cały ruch komitetów i wspaniałe dowody na umiejętność samoorganizacji zostały zapomniane. Wydawało mi się, że warto ten tekst przypomnieć.

Odnowienie życia

Kurjer Warszawski nr 278 z 8 października 1914 r

Przeżywamy teraz taki dzień historji, w którym narodzić się mogą żywiołowo, pod przymusem konieczności życia, rzeczy mocne i piękne, rzeczy nie tylko potrzebne dla chwili obecnej, ale sięgające także daleko w przyszłość.

Wielkie wstrząśnienia przeobrażają do głębi psychologje ludzką, przeobraziły one i nas także. Czy jeszcze przed miesiącem uwierzyłby kto, że mogą być w Warszawie kamienice, których lokatorowie, bez względu na swoje stanowisko społeczne, dzielą się pomiędzy sobą każdym kawałkiem chleba, wspomagają się nawzajem we wszystkich potrzebach, tworząc prawdziwe komuny, braterskie wspólnoty pierwotnych chrześcijan? A jednak takie domy są już w Warszawie, są np. w dzielnicach Starego Miasta, tam właśnie, gdzie przeważa nędza, gdzie większość mieszkańców stanowią; ludzie ciężkiej pracy. Okazało się także, że metoda biurokratyczna, za której pomocą komitet obywatelki usiłował zorganizować pomoc, że metoda ta, wobec ogromu potrzeb, nie może wystarczyć sama przez się, i że bardzo często okazuje się bezsilną. Sami organizatorowie instytucji pomocy musieli odezwać się do społeczeństwa, nawołując do bezpośredniego pomagania sobie, do tworzenia domowej, sąsiedzkiej pomocy; i nawoływanie to nie pozostało bez skutku; pomoc taka zjawiła się i rozwija się coraz szerzej.

Ta zmiana moralna, jaka w nas zaszła, jest tak doniosłą i głęboką, że uważam za konieczne, żebyśmy na ten fakt zwrócili specjalną uwagę. Przypomnę tutaj, że przed kilku laty podniosłem kwestję tworzenia „związków przyjaźni”, któreby zastąpiły w życiu naszem filantropję i jałmużnę, i któreby zarazem uczyły od dziecka wielkiej zasady pomocy wzajemnej, braterstwa czynnego. Myśl ta przeszła wtedy bez żadnego śladu, spotkała się z powszechnem prawie powątpiewaniem o możliwości podobnej organizacji i napiętnowana została mianem utopji. A jednak czemże są te dzisiejsze kamienice Warszawy, zorganizowane pod hasłem pomocy wzajemnej, jak nie związkami przyjaźni? Stworzyła je na poczekaniu wielka chwila przełomowa, wstrząśnienie umysłów i serc, oczekiwanie czegoś wielkiego, co ma nastąpić, a zaczem tęskniły całe pokolenia polskie. Ale też od nas samych zależy teraz, żeby ten przedziwny ogień dusz ludzkich nie zagasł, żeby go nie przytłumiły popioły szarego życia, znużenia, zwątpień, egoizmu. Od nas zależy, aby tworząca się dzisiaj pomoc sąsiedzka przeobraziła się na instytucje trwałe, na związki przyjaźni, które przetrwają burzę dziejową i staną się podkładem dla nowego życia. Zorza, jaka idzie ku nam, zorza odradzającej się ojczyzny, powinna zastać nowych ludzi, oczyszczonych z samolubstwa, wychowanych w braterstwie. Pamiętajmy o tem, że takich właśnie obywateli potrzebować będzie teraz Polska; że naród odradzający się na nowo musi mieć przede wszystkiem czystą i mocną duszę.

Dlatego też zwracamy się do wszystkich ludzi dobrej woli, do wszystkich, dla których słowo „ojczyzna” nie jest martwem słowem, —z wezwaniem, aby nie lekceważyli tworzącego się dzisiaj ruchu samopocy, aby nie patrzyli nań, jako na rzecz przejściową i podrzędną. Zadaniem naszem społecznem dzisiaj powinno być tworzenie wszędzie tych wspólnot sąsiedzkich domowych, jakie już samorodnie tworzyć się zaczęły między ludem. Nie możemy zwalać wszystkiego na barki komitetu obywatelskiego, bo on nie jest w możności ogromowi pracy podołać. Powinniśmy koniecznie z nim współdziałać. Przypominam, że komitet obywatelski Warszawy wydał szczegółowe instrukcje dla opiekunów domowych. Każdy„opiekun” stać się może organizatorem pomocy wzajemnej w swoim domu. Opiekunem zaś może zostać każdy człowiek dobrej woli. Takie same komitety obywatelskie tworzyć się mogą i już się tworzą po wsiach. Robota jest ta sama i zadanie to samo. Zadanie jasne i proste, a tem łatwiejsze, że już rozpoczęte. Trzeba tylko chcieć. Trzeba sobie powiedzieć mocno, że nie może być dzisiaj ani kawałka ziemi polskiej, gdzie by nie było organizacji pomocy wzajemnej, ani jednej rodziny, pozostawionej na pastwę losu. Zamiast śledzić bezczynnie bieg wypadków, czyż nie lepiej wziąć się do pracy twórczej, do budowania nowego życia narodu? I tu także potrzeba bohaterów i potrzeba rycerzy.

Postawmy sobie zadanie jasno: nie może być dzisiaj takiego domu w mieście, ani takiej wsi lub osady fabrycznej, gdzieby nie utworzyła się wzajemna pomoc sąsiedzka, zorganizowana i pozostająca w stałych stosunkach z miejscowym komitetom obywatelskim przez wybranych „opiekunów”. Taka wspólnota sąsiedzka powinna zająć się wszystkiem: żywnością, wyszukiwaniem pracy, hygjeną, pomocą lekarską, opieką nad dziećmi, bezpieczeństwem mieszkańców, —wszystkiem zresztą, czego życie wymagać będzie. Zbudowana na podstawie sąsiedztwa, niebiurokratycznej natury, tem łatwiej zadanie swoje spełniać będzie mogła. Obejmując zaś ludzi różnych warstw, stanowiska i wykształcenia, stać się może naprawdę jednostką samopomocy narodowej. A kiedy minie okres wojny i zacznie się normalny bieg życia, zadaniem naszem będzie utrzymać nadal te wspólnoty sąsiedzkie po wsiach i miastach, pogłębić jeszcze bardziej ich znaczenie społeczne i moralne. Będziemy twórcami tej gleby, z której wyrośnie prawdziwa potęga narodu. O tem nie zapominajmy.

Wszystkie wypadki dnia przeminą, przeminie cała groza wojny, ale to, co zbudujemy od dołu, w domowych ogniskach ludzi, w ich zwyczajach i uczuciach, to pozostanie na wieki trwałe i mocne.

E. Abramowski

Odnowienie życia

Zostaw komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi