Europejskie stowarzyszenia rodzinne i ich wpływ na politykę

W ramach Tekstów nadesłanych prezentujemy ważny tekst na temat współpracy organizacji pozarządowych ponad granicami. Współpraca, wzajemne uczenie się to obszary ważne dla życia  federacji. 

© Teresa Kapela

Europejskie stowarzyszenia rodzinne i ich wpływ na politykę

Liczne stowarzyszenia rodzin w Europie coraz skuteczniej prowadzą lobbing w swoich krajach oraz w Unii Europejskiej. Oto konkretne przykłady:

Francja

Polityka rodzina we Francji przedstawiana jest jako modelowa. Można zaryzykować twierdzenie, że jest rezultatem ponad stuletniej działalności stowarzyszeń rodzinnych.

Stowarzyszenia Rodzin Katolickich we Francji powstały w wyniku procesu rozdziału państwa od Kościoła i ostrych ustaw laicyzacyjnych na początku XX w. W takiej sytuacji powstały liczne stowarzyszenia, np. Francuskie Tygodnie Społeczne czy Stowarzyszenie Rodzin Katolickich. Stawiały sobie za cel wdrażanie nauki społecznej Kościoła i szukanie praktycznych sposobów jej realizacji. Chodziło m.in. o prawo do wychowania uwzględniającego naukę Kościoła. Stowarzyszenia rodzin katolickich stworzyły ogólnokrajową sieć i działają na wszystkich szczeblach administracji. Zajmują one bardzo poważne miejsce na mapie stowarzyszeń rodzinnych, liczących we Francji w sumie 8 tys. mniejszych czy większych ugrupowań. Stowarzyszenia te reprezentują różne grupy rodzin, uwzględniają wyznanie, specyfikę zawodową (np. rodziny rolnicze), sytuację rodzinną (np. rodziny z osobą niepełnosprawną, osoby samotnie wychowujące dzieci) itp.

Francja jest prekursorem wielu rozwiązań prorodzinnych. Zaczęło się, jeszcze przed pierwszą wojną światową, od zasiłków rodzinnych na dzieci wprowadzanych indywidualnie w poszczególnych przedsiębiorstwach. Zasiłki miały poprawiać sytuację pracownika mającego dzieci. Po pierwszej wojnie światowej wprowadzono zniżki kolejowe dla rodzin mających co najmniej troje dzieci. Cała rodzina, łącznie z rodzicami, płaci za bilety przy trójce dzieci mniej o 30%, przy czwórce o 40% – aż do 75%. Od piątki dzieci zniżka przysługuje rodzicom do końca ich życia. I to rozwiązanie utrzymuje się niezmiennie od prawie 100 lat! Potem wprowadzono darmowe bilety do muzeów dla wszystkich dzieci do 18 roku życia i wreszcie – kartę dużej rodziny z ogromną listą obniżek. W ostatnich latach rozszerzono ją także na rodziny ubogie nawet z mniejszą liczbą dzieci.

UNAF – Krajowe Zjednoczenie Stowarzyszeń Rodzinnych zrzesza wszystkie działające we Francji stowarzyszenia rodzinne (również katolickie) i ma za zadanie reprezentowanie interesów rodzin wobec najwyższych władz państwowych. Aby to było możliwe, w 1945 r. stowarzyszeniom rodzinnym zapewniono subwencje państwowe w celu wywiązywania się z powierzonych zadań.

Stowarzyszenia rodzin mają ponadto prawo do:

– wyrażania opinii wobec władz państwowych w imieniu rodzin i proponowanie rozwiązań odpowiadających na potrzeby ekonomiczne i wychowawcze rodzin,

– oficjalnego reprezentowania wszystkich rodzin, a nie tylko członków stowarzyszeń,

– występowania w sytuacji zagrożenia potrzeb ekonomicznych i wychowawczych rodziny.

Ich aktywność przejawia się w różnych formach, m.in.:

– uczestniczą w dorocznych spotkaniach Wysokiej Rady ds. Rodziny; każdy rok przynosi inny ważny temat;

– uczestniczą w obradach parlamentu oraz stale współpracują zarówno z nim, jak i z ministerstwami;

– uczestniczą w Radzie Ekonomicznej, Społecznej i Ochrony Środowiska i zabierają w niej głos.

Niemcy

Stowarzyszenie Rodzin Niemieckich działa od 1922 roku jako jedna z pierwszych organizacji obywatelskich. Potem powstały stowarzyszenia ewangelickie i katolickie, samotnych rodziców i rodziców różnych narodowości.

Belgia

Aktywne są dwa bardzo liczne stowarzyszenia. Osobno flamandzkie i walońskie. Początkowo działały jako stowarzyszenia rodzin wielodzietnych, a obecnie reprezentują wszystkie rodziny. Stowarzyszenia te wydają np. ogólnopaństwową kartę zniżek dla rodzin – wysokość zniżek zależy od liczby dzieci.

Włochy i Hiszpania

Każdy z tych krajów utworzył zrzeszające szereg stowarzyszeń i ruchów krajowe forum rodziny, które jest przedstawicielem rodzin wobec władz. Organizuje też masowe wystąpienia w sprawach istotnych dla rodzin.

Węgry

Największy w Europie ruch rodzin wielodzietnych. Stowarzyszenie NOE działające od 1987 roku zrzesza 20 tysięcy członków w 300 oddziałach. Prowadzi bardzo szeroką działalność prawną, ekonomiczną, kulturalną i badawczą.

Szwecja

Stowarzyszenie Haro grupuje rodziców chcących odzyskać prawo do osobistego zajmowania się dziećmi, upominające się o równość również w zakresie ochrony praw kobiet rezygnujących z pełnego zatrudnienia na rzecz obowiązków domowych i prawa dziecka do czasu spędzanego w rodzinie.

Europejskie federacje stowarzyszeń rodzinnych

Pomimo że rozstrzygnięcia dotyczące rodziny nie podlegają prawodawstwu Unii Europejskiej, to decyzje podejmowane w Brukseli mają bezpośredni wpływ na życie rodzin, znaczenie rodziny jest też w Europie coraz mocniej akcentowane.

COFACE (Confederation of Family Organisations in the EU – Konfederacja Stowarzyszeń Rodzinnych w UE)

Najszerszą federacją stowarzyszeń rodzinnych w Europie jest COFACE – pluralistyczna organizacja grupującą ponad 50 różnych stowarzyszeń. Federacja ta próbuje szukać rozwiązań odpowiadających na potrzeby wszystkich rodzin, ale i tych w specyficznych sytuacjach, np. rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi.

COFACE współpracuje ze wszystkimi organami Unii Europejskiej, bierze czynny udział w ich pracach oraz uczestniczy w dialogu społecznym.

FAFCE (Fédération des Associations Familiales Catholiques en Europe –

Federacja Stowarzyszeń Rodzin Katolickich w Europie)

Federacja stowarzyszeń katolickich obchodziła niedawno dwudziestopięciolecie działalności. Od sześciu lat ma swoją siedzibę w Brukseli przy Komisji Episkopatów Europejskich COMECE. Polska przystąpiła do FAFCE poprzez akces Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia oraz Przymierza Rodzin.

FAFCE podejmuje działania na szczeblu europejskim na rzecz uznania i docenienia wartości rodziny i jej miejsca w społeczeństwie. Pilnuje, aby każde prawo stanowione na szczeblu europejskim było rozpatrywane pod kątem jego skutków dla rodziny.

ELFAC (The European Large Families Confederation –

Europejska Konfederacja Rodzin Wielodzietnych)

Europejska Konfederacja Dużych Rodzin została formalnie ukonstytuowana w Lizbonie 27 marca 2004 r., zrzeszając Związki Dużych Rodzin z całej Europy. Reprezentuje 50 milionów osób żyjących w rodzinach wielodzietnych Europy. Głównym celem ELFAC jest promowanie wartości, jakie reprezentuje rodzina, oraz uzyskanie prawnej ochrony rodzin wielodzietnych w całej Europie. Nie domaga się specjalnych praw dla rodzin wielodzietnych, ale ich sprawiedliwego traktowania.

Dla promowania wyznawanych wartości ELFAC organizuje konferencje i seminaria oraz wydaje liczne publikacje. W skład federacji wchodzi obecnie 17 krajów w tym polski Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus”.

FEFAF (Fédération Européenne Des Femmes Actives Au Foyer –

Europejska Federacja Osób Aktywnych w Domu)

Obserwatorem i uczestnikiem prac w Brukseli jest również FEFAF, Europejska Federacja Osób Aktywnych w Domu. Zgromadzenie przedstawicieli federacji w 2012 odbywało się w Warszawie.

FEFAF jest federacją osób aktywnych w domu (głównie matek). Warto zauważyć, że w sytuacji ewolucji rynku pracy coraz mniej jest dostrzegana praca w domu, pomimo że według obliczeń ekonomistów, jej wartość wynosi 30-50% PKB. Nie jest mimo to uwzględniana w rachunkach ekonomicznych i często w rozwiązaniach systemowych.

W Polsce we współpracy z FEFAF powstał ciekawy raport „zrobione-zapłacone”. W ramach roku wolontariatu w Brukseli miała miejsce konferencja o „pracy niewidzialnej”, podkreślająca jej ogromne znaczenie i nieodzowność.

WFO (World Family Organisation – Światowa Organizacja Rodzin)

W Europie działa również sekcja Światowej Organizacji Rodzin. Z ramienia Polski członkiem WFO jest Krajowe Centrum ds. Aids. Jest to chyba jedyny przypadek afiliowania tego typu instytucji do Światowej Organizacji Rodzin. W 2007 r. miał miejsce w Warszawie III międzynarodowy zlot WFO.

Temat rodziny na forum Unii Europejskiej

Słowo rodzina nie pojawiło się do tej pory w żadnym z traktatów – ani w Rzymie, ani w Maastricht, Amsterdamie czy Nicei. Karta Praw Podstawowych UE jest jedynym tekstem, gdzie znajdziemy odwołanie do rodziny: „Ochrona rodziny jest zapewniona na gruncie prawnym, ekonomicznym i społecznym”.

Jednak tematyka rodzinna jest podejmowana w ramach poszczególnych prezydencji narodowych.

W 2007 r. prezydencja niemiecka powołała Europejskie Porozumienie na rzecz Rodzin. Porozumienie to miało za zadanie stworzyć stałą formę wymiany dobrych rozwiązań sprzyjających rodzinie. Służy temu np. strona internetowa „Europe Alliance for Family”, zbierająca dane i rozwiązania funkcjonujące w poszczególnych krajach, zmiany w zakresie prawa, statystyki, informacje o konferencjach, badaniach itd., a także organizowane cyklicznie spotkania ministrów do spraw rodzin. Wiele krajów ma bowiem osobne ministerstwa ds. rodziny. Niektóre, w tym Polska, przekazują te zagadnienia Ministerstwom Pracy i Spraw Socjalnych.

Prezydencja czeska zwróciła uwagę, że nasze kraje pamiętają czasy, gdy 30% dzieci wychowywanych było w żłobkach, a 90% w przedszkolach – i nie chcą do tych czasów powracać. Zauważono, że taki model jest możliwy do zrealizowania jedynie przy przymusie finansowym wobec rodziny, kiedy do osób wybierających sprawowanie osobistej opieki nad dziećmi w domu nie trafiają odpowiednie środki finansowe.

Prezydencja belgijska zorganizowała konferencję „Rodziny Europy”, postulując ogłoszenie roku 2014 rokiem rodziny.

Prezydencja węgierska podjęła zagadnienia dotyczące kwestii demograficznych w Europie. Węgierski Tydzień Rodziny – organizowany jako jedno ze sztandarowych wydarzeń prezydencji węgierskiej – zgromadził naukowców, ministrów oraz liczne stowarzyszenia rodzinne z całej Europy. W tym roku Węgry były organizatorem kolejnego Forum Demograficznego.

Ciekawe jest prześledzenie protokołów z posiedzeń ministrów ds. rodziny poszczególnych krajów UE. Polska na tym tle wypada bardzo blado – ogranicza się praktycznie do jednego tematu: godzenia ról zawodowych i rodzinnych, podczas gdy inne kraje traktują problemy rodziny znacznie szerzej, podejmując np. kwestie bezrobocia młodzieży, jej coraz późniejszego usamodzielniania się, trudności mieszkaniowe, wpływające na decyzje o zakładanie rodzin itp. Towarzyszą temu konkretne rozwiązania.

UE podjęła inicjatywę stworzenia programu „Family Platform”. Jest to projekt badawczy zbierający i prezentujący badania dotyczące rodzin. Do uczestnictwa w projekcie zaproszono wszystkie stowarzyszenia rodzinne.

Jednym z ciekawszych materiałów prezentowanych w ramach „Family Platform” był raport Światowego Ruchu Matek. Wynika z niego, że jedynie 11% kobiet chce kontynuować pracę zawodową po urodzeniu dziecka, 25% chciałoby w pełni poświęcić się rodzinie, a pozostałe godzić bezkonfliktowo pracę i dom. Trzeba podkreślić, że europejski wskaźnik zatrudnienia kobiet mających dzieci do lat trzech waha się wokół 30%, podczas gdy w Polsce przewyższa średnią zatrudnienia.
Obecnie badania są prowadzone w ramach programu „Rodziny i Społeczeństwa”’ Families And Societies.

Komisja Europejska razem z Przymierzem dla Rodziny, powstałym w ramach prezydencji niemieckiej w UE, zorganizowała 12 października 2011 roku seminarium „Przyszłość rodzin”’. Seminarium zgromadziło w Brukseli 127 uczestników i prelegentów z różnych krajów. Byli wśród nich członkowie rządów, uniwersytetów, stowarzyszeń, federacji, instytutów naukowych oraz członkowie Komisji Europejskiej.

Przykłady skutecznych działań

1 października 2010 r. FAFCE zwróciło się do uczestników obrad plenarnych Rady Europy z apelem w sprawie wolności sumienia osób wykonujących zawód lekarza. Opracowany i przedstawiony do zatwierdzenia Raport proponował poważne ograniczenia w zakresie klauzuli sumienia w związku z ochroną życia. Głosowanie poprzedzone zostało szeroką akcją informacyjną i konferencją zorganizowaną przez FAFCE. Wolność sumienia została obroniona, proponowany raport został zmieniony, zapewniając większy zakres wolności sumienia niż dotąd.

Innym przykładem jest akcja AFC (Francuskiego Stowarzyszenia Rodzin Katolickich). Zwróciło się ono do prezydenta Sarkozy’ego kwestionując wprowadzanie pojęcia gender w podręcznikach szkolnych. Argumentowano, że jest to pojęcie ideologiczne, za mało udowodnione. Sarkozy przychylił się do opinii stowarzyszenia, wyrażając wdzięczność za zwrócenie uwagi na to zagadnienie.

Teresa Kapela, Warszawa