(23) Mówiąc o organizacjach, które działały w Warszawie w latach wojny, nie sposób pominąć ruchu skautowskiego. Pojawił się on w roku 1912 i już pod koniec tego roku działało 11 drużyn, zaś “wybuch wojny zastał skauting w Królestwie, mimo konspiracji, skonsolidowany i gotowy do działania”. Harcerze pełnili służbę w lokalu mecenasa Patka (o samym Patku opowiem trochę więcej już niedługo, teraz zwróćmy uwagę, że to ten sam lokal, który służył tworzeniu się Straży Obywatelskiej), zgłaszali się do pracy w Komitecie Pomocy Sanitarnej (o którym pisałem przy okazji wspominania osoby księcia Lubomirskiego). “W czasie pełnienia służby samarytańskiej pojawiły się konflikty między drużynowymi a NKS [Naczelna Komenda Skautowa – przyp. PF], która pracę przy rannych żołnierzach rosyjskich uważała za działalność ideową, podczas gdy drużynowi traktowali tę służbę jako środek do wyćwiczenia się w samarytance oraz drogę do zdobycia od rannych broni dla POW, z którą utrzymywali kontakt“.
Rozłam
Ksiądz Kazimierz Lutosławski, jeden ze współtwórców harcerstwa w Polsce, projektant polskiej odznaki skautowej, która stała się pierwowzorem krzyża harcerskiego, i członek tajnego NKS, wygłosił na jesieni 1914 roku wykład w sali Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, w którym negował korzyści z powstań narodowych. Wykład został przez młodzież przerwany, a drużynowi wysłali list domagający się ustąpienia księdza z władz skautowskich. Protestujących wykluczono. Po kilku miesiącach rozłamu doprowadzono do porozumienia i ks. Lutosławski opuścił NKS. Nadal jednak aktywnie działał w Komitecie Obywatelskim.
Aresztowania
Przed odejściem Rosjan nasiliły się rewizje i aresztowania, jak opisuje Błażejewski, m.in. zesłano do Charkowa 22 harcerzy oraz wywieziono do Rosji 5 skautek. Warto tu dodać jeszcze jedną informację, która dobrze oddaje ówczesne nastroje, gdy nie do końca wiadomo było, kogo Rosjanie zechcą wywieźć w głąb Rosji. Z tego też względu “POW powołała spośród skautów i uczniów Wolnej Szkoły Wojskowej pogotowie z bronią w ręku do obrony wybitniejszych działaczy przed ewentualnym wywiezieniem ich do Rosji. W tym samym celu organizacja żeńska utworzyła w Warszawie 2 punkty oporu, jeden w mieszkaniu państwa Pawłowiczów na Kanonii 14, gdzie w pierwszych latach wojny zbierała się licznie młodzież harcerska, drugi zaś w mieszkaniu państwa Gepnerów“.
Podkomisja wychowania fizycznego i zajęć pozaszkolnych
26 lutego 1915 r. Komitet Obywatelski m. Warszawy powołał komisję szkolną “pod nazwą Komisyi Opieki nad Młodzieżą Szkolną“, a w jej ramach podkomisję, która “zajęła się zorganizowaniem zabaw, ćwiczeń gimnastycznych, odczytów, pokazów i wycieczek dla młodzieży szkolnej podczas wakacyi“. Wydarzenia wojenne z sierpnia 1915 roku “spowodowały wcześniejszą likwidację niektórych kolonii, przy czym zdarzały się wypadki odcięcia drużyn od Warszawy (np. drużyny prowadzonej przez Marendowskiego)“.
Harcerstwo w Warszawie po 5 sierpnia 1914 roku to już inna historia i o niej później.
Na podstawie: Wacław Błażejewski, Z dziejów harcerstwa polskiego (1910-1939), Warszawa 1985 oraz Komitet Obywatelski Miasta Warszawy, Sprawozdanie styczeń-lipiec 1915.
Kolejny odcinek
