(14) W tym miejscu nie powstrzymam się i zaprezentuję długi cytat ze “Sprawozdania Komitetu Obywatelskiego sierpień – grudzień 1914” (wydanego oczywiście w wersji dwujęzycznej – każda strona jest i po polsku, i – cyrylicą – po rosyjsku) dotyczącego sekcji lekarskiej. Robię to dla języka, który wydaje mi się wspaniały, ale także dla pokazania, jak w prosty i zrozumiały sposób można przedstawiać rozliczenie finansowe tak skomplikowanych instytucji, jak szpital, i jak niegdyś wykazywano, że środkami gospodaruje się oszczędnie.
Sekcya Lekarska.
Sekcya Lekarska powstała dnia 5 sierpnia 1914 roku. Zadaniem Sekcyi jest współdziałanie w niesieniu pomocy szpitalnej, ambulatoryjnej i lekarskiej, jak również piecza nad zdrowotnością ludności. W okresie sprawozdawczym działalność Sekcyi dotyczyła każdego z powyżej wymienionych działów, najsilniej zaś zarysowała się w dziale szpitalnictwa, przez powołanie do życia trzech szpitali, z których dwóch dla ludności cywilnej, a jednego dla rannych. Uwydatniła się również działalność Sekcyi w sferze pomocy lekarskiej domowej przez utworzenie organizacyi lekarzy dla biednych. W poszczegolnych działach działalność Sekcyi do dnia 31 grudnia 1914 roku przedstawiała się w sposób następujący:
Pomoc ambulatoryjna.
W chwili utworzenia Sekcyi z dwudziestu kilku ambulatoryów, istniejących w Warszawie, nie funkcyonowała prawie połowa, a z dwustu lekarzy ambulatoryjnych po wybuchu wojny pozostało zaledwie sześćdziesięciu kilku. Sekcyi udało się w krótkim czasie zjednać pomoc lekarzy i uruchomić ambulatorya. Między innymi, w celu uruchomienia ambulatoryum Towarzystwa Opieki nad nieuleczalnymi chorymi przy ulicy Kanonii, zapewniono temuż ambulatoryum z funduszów Sekcyi kwartalną zapomogę po 30 rubli miesięcznie, oraz leki na sumę 30 rubli.
Pomoc szpitalna.
Sekcya utworzyła szpital – przytułek dla chorych nieuleczalnych na 240 łóżek, który zaczął funkcyonować od 21 września 1914 roku. Początkowo przytułek szpitalny mieścił się w zabudowaniach fabrycznych, udzielonych przez p. Aleksandra Horna przy ulicy Wolskiej № 33; 4 grudnia zaś został przeniesiony do nowego lokalu przy ulicy Karolkowej № 2. Na urządzenie tego szpitala, oprócz zapomogi od Magistratu m. Warszawy w sumie 2.500 rubli, otrzymano wiele ofiar w naturze i w gotowce, mianowicie: od Zakładów Żyrardowskich materyał na bieliznę i pościel na sumę 3.000 rubli; od Sekcyi Lekarskiej sumę 250 rubli; od Towarzystwa Kolonii Letnich i ze szpitali miejskich część łóżek i siennikow; urządzenie kuchenne ofiarowały firmy: Wulkan, Gerlach, Adolf Witt, Ćmielów, Bieńkowski, Krzysztof Brun i Syn; firmy Reicher i Kalbarczyk dały pantofle; firma Biernat—ręczniki, firmy: A. Ostróg i S-ka, Juljusz Warszawski, Luksemburg i S-ka — środki lecznicze; prócz tego otrzymano 54 tuziny rożnej bielizny, ofiarowanej na rzecz Sekcyi Lekarskiej. Wartość ofiar w naturze, oprócz materyałów płóciennych od Zakładów Żyrardowskich, stanowi około 1,500 rubli, a zatem całkowity koszt urządzenia szpitala wyniósł 7,250 rubli, czyli na jedno łóżko wypada 30 rubli. Na utrzymanie szpitala Sekcja wydaje z funduszów miejskich 3,600 rubli miesięcznie.
Zarząd szpitala sprawuje Rada Nadzorcza (…). Że utworzenie podobnego szpitala-przytułku było bardzo na czasie, świadczy o tem fakt, iż prawie wszystkie miejsca są tam stale zajęte. Od 21 września do 1 stycznia 1915 roku chorzy przebyli w szpitalu 18.122 dni szpitalnych, w czem mężczyźni 6.396 dni, a kobiety 11.726. Wydatki w tymże czasie wyniosły 8.944 rubli 98 ½ kop. Ponieważ w powyższej sumie mieści się koszt komornego w sumie 900 rubli, opłaconego za ½ roku zgóry, rzeczywisty koszt utrzymania chorych wyniósł 8.044 rubli 98 ½ kop., czyli że dzień pobytu jednego chorego wynosił 44 ½ г kop., w czem koszt odżywiania 16 kop., opieki lekarskiej 3,18, administracyi 3,22 kop., opału 9,8 kop. (W szpitalach ogólnych koszt utrzymania chorego wynosi przeciętnie 1,20 do 1,50 dziennie).
Pod opieką Sekcyi znajduje się również szpital przy ulicy Marszałkowskiej № 35 dla chirurgicznych chorych—rekonwalescentów po cięższych operacyach — na 8 łożek, utworzony staraniem pp. Karola i Stanisławy Toczyckich i d-ra Przemysława Rudzkiego w lokalu, ofiarowanym przez p. Lucyana Rozmanita. Szpitalik ten został o twarty 30 października 1914 roku. Wydatki w okresie sprawozdawczym wyniosły 393 rubli 53 kop., przyczep jeden dzień szpitala kosztował około 93 kop., w tej liczbie żywność około 44 kop. i opatrunki około 20 kop.
Pomoc lekarska domowa.
Staraniem Sekcyi zostały utworzone w Warszawie posady lekarzy ubogich. Lekarze ci, w liczbie 15, mają obowiązek bezpłatnego odwiedzania po domach obłożnie chorych z ludności niezamożnej, udzielając im pierwszej pomocy lekarskiej i bądź kwalifikując ich do szpitali, bądź lecząc ich w domu w razach, kiedy umieszczenie w szpitalu jest niemożliwe lub zbyteczne. Nadto ich obowiązkiem również jest przedsiębranie środków zaradczych w przypadkach chorób zakaźnych. Zasadą całej organizacyi jest, iż z tej bezpłatnej pomocy lekarskiej korzystać mogą wyłącznie obłożnie chorzy, zakwalifikowani do bezpłatnego leczenia przez istniejącą w Komitecie organizacyę porządku i opieki domowej, t. j. instruktorów okręgowych lub dzielnicowych, albo też przez kuratorów opieki nad rodzinami rezerwistów. Chorym wydawane są ze środków Sekcyi bony na lekarstwa. Prócz tego Towarzystwo Farmaceutyczne ofiarowało na ten cel 4.000 bonów, wartości 1.500 rubli.
Na utrzymanie tych organizacyi okręgowych lekarzy ubogich—Komitet Obywatelski przeznaczył 1.700 rubli miesięcznie, asygnowanych na ten cel z kasy miejskiej. Zakres zaś działalności tej nowej instytucyi uwidoczniają następujące dane:
Do dnia 31 grudnia 1914 roku: Ogólna liczba wezwań wyniosła 1.669; ogólna liczba wizyt — 2.880; liczba osób, którym udzielono pomocy — ogółem 1.889. Z tego chorych zakaźnych było 504; skierowano do szpitali 153 osoby; dokonano dezynfekcyi w 73 wypadkach. Przy wizytowaniu chorych stwierdzono dobre warunki zdrowotne w mieszkaniu w 258 wypadkach, złe—w 1026, bardzo złe—w 264
Hygiena publiczna.
W Sekcyi został wypracowany projekt organizacji sanitarnej dla Warszawy na wypadek trwalszego charakteru opieki obywatelskiej w mieście. Według tego projektu organizacya działalności sanitarnej uwzględniała utworzenie: 1) Komitetu Sanitarnego, 2) Komisyi Wykonawczej, 3) lekarzy dzielnicowych, po 2—4 na cyrkuł i 4) organów niższej służby zdrowia. Na wypadek wprowadzenia tej organizacyi została sporządzona lista lekarzy dzielnicowych oraz lista sanitaryuszów i sanitaryuszek w liczbie 138 osób, które otrzymały specyalne przygotowanie [Komitet Sanitarny, pod przewodnictwem Prezydenta miasta, z szerokim udziałem żywiołu obywatelskiego, został utworzony w 1915 r., przyczem główne zasady projektu Sekcyi Lekarskiej zostały uwzględnione w organizacyi tego Komitetu].
Lecznictwo rannych podejmowane było tylko w samym początku istnienia Sekcyi Kobiecej. Sekcya urządziła szpital we Frascati, w pałacu hr. Branickich, na 20 łóżek, który został następnie przekazany Polskiemu Komitetowi Pomocy Sanitarnej, i rozpatrzyła 32 oferty szpitali prywatnych, które w końcu sierpnia również oddano do dyspozycyi tegoż Komitetu.
Do Sekcyi wpłynęły liczne ofiary w naturze (bielizna, pościel, łóżka, utensylia, bony na lekarstwa), które przekazano szpitalowi, utworzonemu przez Sekcyę, a także szpitalom: Przemienienia Pańskiego, Dzieciątka Jezus, szpitalowi czasowemu w Skierniewicach, Polowemu w Dęblinie i stołowni Stowarzyszenia lekarzy, oraz w gotowiźnie suma 645 rubli, które wydatkowano na urządzenie szpitala dla przewlekłych chorych, na utrzymanie ambulatorium przy ulicy Kanonii i na koszty administracyi.
A do tego całe sprawozdanie – wydane drukiem – w połowie składa się z długiej listy nazwisk osób zaangażowanych w pracę Komitetu (w większości wolontaryjnie) i listy darowizn. To naprawdę robi wrażenie.
