Obywatele Jacynicze (0,82)
A jednak to dobry czas. Po wygnaniu Bartolomeja, mimo że tu i ówdzie „trwają bitwy, Żmudź jednak wewnątrz oswobodzona od nieprzyjaciela, odetchnęła na parę tygodni. W województwie angustowskiém dobrze zpoczątku wiodące się powstanie Puszeta, zaslania ją na lewym brzegu Niemna.
Na prawym, przy ujściu Dubisy i Niewiaży trzymają straż od Kowna dwa silne oddziały rosieńskie. Telszewianie umocowani w Gorżdach, Dorbianach, Szkudach, od granicy pruskiej do kurlandzkiej opasują Połągç. Za tą liniją mają w odwodzie po wszystkich miasteczkach liczne gromady, mocno ubezpieczają się od Kurlandyi.
Dalej granic kurlandzkich pilnują znaczne siły szawelskie. W Kalwiach pod dowodztwem St. Tyszkiewicza jest 2,ooo ludzi; w Zagorach prawie tyleż ma Ostrowski. Każdy z trzech powiatów Żmudzkich liczy po kilka tysięcy pospolitego ruszenia , a tymczasem po miastach powiatowych formują się porządniejsze półki piechoty i jazdy. Mieszkańcy podług regularnych rozkładów są obowiązani do służby w szeregach narodowych, dostarczenia koni i opłat. Magazyny i podatki przez rząd moskiewski nie wybrane, mają zaspokoić pierwsze potrzeby publiczne. Zewsząd zgromadzeni rzemieślnicy pracują nad naprawą broni, lub sporządzeniem mundurowych ubiorów. W Zadwojniach i innych miejscach urządzone młyny prochowe wspierają szczupły zapas amunicyi na wagę złota od prusaków kupowanej. W Worniach zalożona fabryka armat , postępuje z cudownym skutkiem. (…) Poczty chodzą swobodnie aż do Wiłkomierza.
Po mniejszych drogach konne stojki rozwożą szybko pisma rządowe. W domowém, ziemianskiém urządzaniu się powstającego kraju, każdy powiat ma swoją udzielną, miejscową, patryarchalną prawie wiadzę, szuka przed innymi chluby ze swoich usiłowań; naczelnicy jednak dla wspólnego dobra gorliwie udzielają sobie nawzajem rad i przestróg, donoszą o przyjętych formach, odkrytych środkach, albo grożących niebezpieczeñstwach. Jestto f’ederacya szczątków rzeczypospolitej rozszarpanej w dziewięćdziesiąt piątym roku. Z bronią przodków odkopane starodawne obyczaje i porządki, stają harmonijnie obok wyobrażeń i potrzeb obecnego czasu. Pospolite ruszenie bez różnicy stanów, jednakie nadzieje we wszystkich sercach, jednakie kokardy u wszystkich czapek: trójkolorowe chorągwie na wszystkich wieżach!”
Wojna wojną, ale zachwyca ta umiejętność samoorganizacji cywilnej, która przybiera formę rad i komitetów obywatelskich (to nazwy z tamtego okresu). To forma, która na stałe wpisze się w historię polskich działań budowania rzeczypospolitej od dołu. Dlatego pozwolę sobie na, być może znów przydługi, cytat pokazujący istotę tej samoorganizacji, której – chcąc nie chcąc – nasi Jacynicze jako mieszkańcy powiatu musieli się podporządkować:
UCHWAŁA POWIATU ROSIEŃSKIEGO.
W Imię Boga Wszechmogącego, Amen.
My Obywatele i wszyscy Mieszkańcy Powiatu Rosieńskiego ciemiężeni, równie z dalszymi Współrodakami, jarzmem niewoli niesprawiedliwego i wiarołomnego Rządu Imperatorsko-Rossyiskiego, jęliśmy się oręża w duchu jedności z Królestwem Polskiém. Po stoczeniu walk wielokrotnych z napastniczemi zastępami samowładztwa, chcąc utrzymać porządek i bezpieczeństwo wewnętrzne, i działaniom dalszej obrony skuteczniejszy nadać kierunek, oświadczamy i stanowimy co następuje:
1od Niemamy żadnej nienawiści do Rossyan, których i owszem znając pałających, tak jako i My żądzą wolności, kochamy jako jednoplemienne z nami pokolenie i osiągnienia tejże wolności im życzymy.
2re. Walczymy i walczyć do upadłego będziemy przeciwko samowłodztwu Rossyi, jedynie dla skruszenia kajdan niewoli Naszej, i dla otrzymania swobody żyć i umierać pod panowaniem prawa i sprawiedliwości, służących dla wszystkich Stanów, Wyznań i Mieszkańcow ziemi Naszej.
3cie. Walcząc w duchu zupełnej jedności życzeń i zamiarów ze Współbraćmi Królestwa Polskiego, Rząd tegoż Krolestwa, jaki istnieje od czasu Jego powstania, uznajemy za wspólny dla Nas i temuż Rządowi całkowitą oświadczamy uległość.
4te. Nim się ułatwi możność ciągłego znoszenia się z tym Rządem Polskim, albo też nim się złoży pośrzedniczy Zarząd Ogólny wielu powiatów Litwy, tymczasowie Rząd zupełny i całkowity Naszego Powiatu,we wszystkich jego odnogach i względach, bez żadnego wyłączenia i z władzą nieograniczoną, poruczamy jednemu wybranemu przez Nas Współobywatelowi, z tytułem Naczelnika Powiatu Rosieńskiego, w którego cnocie, miłości ku Ojczyźnie i sumieniu, składamy Naszę nieograniczoną ufność.
5te. Naczelnik przepisze i ogłosi, najprostszą i najmniej zajmującą formę swojego Rządzenia, oraz Władz i Urzędów sobie pomocniczych i pośrzedniczących.
6te. Wszyscy bez wyłączenia Obywatele i Mieszkańcy powiatu, obowiązują się okazywać zupełną i bezwarunkową z osób i majątków uległość Naczelnikowi, oraz Władzom i Rządom przez niego postanowionym.
7me. Naczelnik użyje wszelkich śrzodkow i sposobow na jak najdzielniejsze poparcie rozpoczętej walki o wolność, z utrzymaniem wewnętrznego porządku i bezpieczeństwa.
8me. W następności Naczelnik zda sprawę z czynów swoich Rządowi polskiemu lub pośredniczemu zarządowi Litwy rzeczonym wyżej w punkcie czwartym.
9te. Naczelnik wnet po wybraniu przez Nas, wykona w kościele parafialnym przysięgę na tém: »Jako w sprawowaniu powierzonego Mu od Współobywateli Urzędu Naczelnika, niczego więcej nie będzie mieć na celu, jak tylko dobro ogolne, porządek i bezpieczeńswo wewnętrzne, oraz najdzielniejsze popieranie walki rozpoczętej o wolność«.
1ote. Wszyscy Obywatele i Mieszkańcy przysięgają na tém: »Jako zachowają bezwarunkową z osób i majątków uległość Naczelnikowi w utrzymaniu porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz w najdzielniejszem popieraniu walki rozpoczętej o wolność«.
11te. Naczelnik na przypadek choroby, śmierci, lub innej nagłej niemożności spełniania swojego urzędu, mianować będzie Namiesnika, z udzieleniem mu takiej władzy, jaką osądzi za przyzwoitą.
12te. Uchwała niniejsza zaczyna obowiązywać od dziś dnia wszystkich Obywateli i Mieszkańcow powiatu bez wyłączenia, a to jak obecnych na dzisiejszem zgromadzeniu przysięgających, i podpisujących tęż Uchwałę, tak też nieobecnych a obowiązanych przysiądz i podpisać się. A kto bykolwiek tejże Uchwale, oraz rozporządzeniom i Władzom z niej wynikającym okazał się nieposłusznym, opornym i przeciwnym, tak i jako nieprzyjaciel Ojczyzny i Wolności uważany i karany bydź ma.
Działo się na Zgromadzeniu Powszechném Powiatu Rośieńskiego,w Mieście Rosieniach, w Kościele parafialnym, dnia 15 n.s. Kwietnia, 1831 roku.
Za zgodność z oryginałem (podpisał)
Sekretarz jeneralny Rządu Stefanowicz.
FORMA RZĄDU NACZELNIKA POWIATU ROSIEŃSKIEGO
Mocą Uchwały na Powszechném Zgromadzeniu dnia 15 teraz niejszego miesiąca uczynionej; a mianowicie w skutek 5go jej punktu, jako Naczelnik za zdaniem Radcow przepisuję i do wykonania podaję co następuje:
1. Radcy przy Naczelniku mają wydziały:
2. Radca P.Roch Przeciszewski ma wydział Policyjny czyli Porządkowy, do którego należą: a) Utrzymanie wewnątrz spokojności i bezpieczeństwa w ogóle; w szczególności, tych między mieszkańcami stosunkow, w jakich je zastało powstanie, tak iżby wszystkie te stosunki i zobowiązania na niezmiennym zostawały stopniu, aż do utworzenia stałego Rządu, który przez Konstytucyą przyprowadzi wszystkie stany do używania wolności osobistej i rowności w obliczu prawa. b) Czuwanie i opieka nad temi przedmiotami, które służą do wspólnego wszystkich mieszkańców użytku. Jakiemi są drogi, mosty, rzeki, ogólne ochędostwo, poczty, więzienia, cholerowe szpitale, domy i ustanowienia religijne. c) Załatwienie i rozsądzanie spórow między mieszkańcami wynikłych od czasu powstania, to jest od dnia 14 marca, zostawując wszystkie dawniejsze spory i sprawy w zawieszeniu, aż do następnego otworzenia stałego Rządu. d) Sąd kryminalny z osob udzielnie mianowanych złożony na sprawy i spory pociągające za sobą srogie kary osobiste, których atoli spełnienie, nigdy inaczej następować nie może, iak za potwierdzeniem Naczelnika. e) Opieka nad wszelkiemi osobami i własnościami prywatnemi, które z jakichkolwiek bądź powodów potrzebować jej mogą.
3. Radca P. Leonard Wolmer ma wydział Żywności zgromadzający ją i udzielający dla wojska, łazaretów i wojennych brańców.
4. Radca P.Janczewski ma wydział Skarbowy, do którego należą: wszelka własność publiczna, wszelkie dochody publiczne, oraz ich porządne użycie na potrzeby publiczne, tudzież wiedza o majątkach i własnościach opuszczonych przez właścicieli.
5. Radca P. Kazimierz Kontrym ma wydział Wojskowy, do którego należą wszystkie starania o zebraniu, pomnażaniu, utrzymaniu i życiu Siły Zbrojnej.
6. W Parafiach zarządzają wszystkiem Gospodarze parafialni, a w pomocy powinni im bydź na każde 1o dymow, Dziesiętnik, a na każde 1oo dymow Setnik.
Dan w głównej Kwaterze w Rosieniach dnia 18 Kwietnia 1831 roku.
(podpisano własnoręcznie)
Naczelnik powiatu Rosieńskiego.
EZECHIEL STANIEWICZ
