W tym kontekście (jak można rekonstruować wartości widziane z pozycji obecnej władzy – w poprzednim wpisie) pytanie o drugą stronę tak rozumianego konfliktu jest bardzo trudne. Pojęcia takie, jak liberalna demokracja, poglądy „lewackie” są formą stygmatyzacji, a nie próby opisu czy choćby przyporządkowania jakiejś konkretnej cechy. Jako elementy tego spojrzenia na społeczeństwo można chyba przyjąć założenia przyjęte w badaniu Indeks Społeczeństwa Obywatelskiego. Tu ocena jakości społeczeństwa obywatelskiego dotyczyła kilku wymiarów, w tym właśnie kwestii wartości, które de niuje się jako: demokracja, przejrzystość, tolerancja, walka z przemocą, równość płci, przeciwdziałanie ubóstwu i ochrona środowiska. Sa to wyraźnie wartości, które dotyczą głównie procedur działania. Oczywiście walkę z przemocą, równość płci, przeciwdziałanie ubóstwu czy ochronę środowiska można uważać za wartości samoistne, ale w istocie mówią one o tym, „jak” unikać przemocy lub z nią walczyć, jak zapewnić równość płci, przeciwdziałać ubóstwu czy chronić środowisko. Jest tu oczywiście pozytywny przekaz – broni się wolności osób słabszych, broni się zwierząt czy roślin przed zachłannością człowieka. Czy to się może komuś nie spodobać? Niewątpliwie tak. Każdy, kto chce narzucić swoje zdanie, będzie się czuł zniewolony. Każdy, kto chce wykorzystać swoją przewagę (np. siłę fizyczną) w kontaktach z innymi, będzie ograniczony w swych działaniach. Każdy, kto zna absolutną prawdę, nie będzie się czuł dobrze wśród tych, którzy mają inne prawdy albo choćby wątpią.

.

Oczywiście organizacje są różne i różne wartości i cele noszą na sztandarach. To dobrze. Jednak co w sytuacji, gdy jedne wartości okazują się sprzeczne z innymi? Gdy nagle organizacje pozarządowe uznają, że demokracja, przejrzystość, tolerancja, walka z przemocą, równość płci, przeciwdziałanie ubóstwu i ochrona środowiska nie są wystarczająco ważne? Gdy pojawiają się usprawiedliwienia dla metod niedemokratycznych, nietolerancji, stosowania przemocy, nierówności płci, akceptowania ubóstwa i niszczenia środowiska naturalnego? Co wtedy? Możliwe są dwie odpowiedzi. Pierwsza: takie mamy społeczeństwo obywatelskie i nie ma co wybrzydzać – to ludzie sami decydują, które wartości uznają, a których nie, i druga: nie każda aktywność społeczna jest obywatelska (tak jak nie każde łamanie prawa jest od razu obywatelskim nieposłuszeństwem). I trzeba będzie znaleźć jakiś sposób, by znaleźć skuteczne mechanizmy zabezpieczające wolność innych.

Poprawność polityczna

Tu dochodzimy do zasadniczej kwestii, która jest podstawą krytyki społeczeństwa obywatelskiego w jego wydaniu otwartym, tolerancyjnym, uznającym prawa mniejszości. Oto wiele osób uznaje, że wartości takie, jak tolerancja czy równość płci, są formą przemocy, nowej ideologii, że uniemożliwia się głoszenie innych poglądów. To właśnie jest ta kwestia sławetnej poprawności politycznej. Oczywiście sama poprawność polityczna jest często wyśmiewana – wskazuje się na kuriozalne przykłady nakładanych przez państwo na obywateli zakazów i nakazów, do których doprowadziła. To prawda, każdą ideę można doprowadzić do absurdu. Ale w istocie poprawność polityczna nie jest niczym innym niż kultura osobista. Człowiek przyzwoity nie „wali w mordę”, nie obraża, nie wykorzystuje swojej przewagi nad słabszym itp. Tak większość rodziców wychowuje swoje dzieci. I o te same wartości chodzi w ocenie działalności społecznej, działalności organizacji pozarządowych. A zatem muszą być przyzwoite, a poza tym mogą robić właściwie, co chcą? Jest tu miejsce na nieustający spór, jedni będą widzieli w obywatelu członka narodu, inni członka społeczeństwa otwartego, inni jeszcze posiadającą prawa jednostkę w opresyjnym państwie, czy wręcz przeciwnie – posłusznego poddanego tegoż państwa. Zatem pytanie dotyczy nie tego, jaki mamy cel, ale jakie stosujemy metody. I tu pojawia się zasygnalizowany problem. Czy za dobrym wychowaniem (poprawnością polityczną), za tymi powszechnie uznawanymi wartościami stoi jakaś spójna ideologia, która zniewala? Przedstawia nam świat nie taki, jakim jest, ale taki, jakim mamy go widzieć?