(33) Komisja Opieki nad Dziećmi najpierw powstała (już 3 sierpnia 1914 r.) jako wydział Sekcji Kobiecej Komitetu Obywatelskiego, który „27 września 1914 r. przekształcił się na organizacyę samoistną, pod bezpośrednim sterem Sekcyi Ogólnej Komitetu Obywatelskiego”. Pierwotnie jej celem „było uruchomienie niektórych zamkniętych podówczas ochron i sal zajęć” później przystapiła do zakładania własnych ochron i sal zajęć, a „głównym dążeniem Komisyi przy prowadzeniu tych zakładów jest uzupełnienie działalności rozmaitych działających w Warszawie instytucyi opieki nad dziećmi [pogr. PF], tak by z czasem opiekę społeczną rozciągnąć nad wszystkiemi ubogiemi dziećmi naszej stolicy…”.
1914
„Działalność Komisyi zorganizowana jest w sposób następujący: Warszawę Komisya podzieliła na 13 okręgów, na których czele stanęły po dwie panie z pośród członków Komisyi (…) Okręgi są podzielone na dzielnice, w których opiekę nad dziećmi roztacza około 300 pań, zaproszonych przez przewodniczące okręgów i zwanych opiekunkami dzielnicowymi. Opiekunki dzielnicowe, działające pod kierunkiem opiekunek okręgowych, mają za zadanie sprawdzać i rejestrować dzieci, potrzebujące opieki lub pomocy, poznawać i zaspokajać ich potrzeby, pozostawać w stałej łączności z ich rodzinami, umieszczać dzieci bądź we własnych zakładach Komisyi, bądź w innych, wreszcie dbać o hygienę i stan zdrowotny dzieci”.
A dokonania Komisji były imponujące: „W ochronach dzieci, oprócz opieki, otrzymują posiłek w postaci gorącej zupy i chleba (…) Nadto Komisya stara się o odzież i bieliznę dla potrzebujących (…) Ogółem zaś w okresie sprawozdawczym opieka okręgowa i dzielnicowa zarejestrowały 19,277 dzieci, potrzebujących pomocy i opieki. Z tej liczby umieszczono w zakładach własnych Komisyi 2,175, a w innych zakładach – 4,331 dzieci; nadto zaś około 500 dzieci korzysta, za sprawą Komisyi, z opieki materialnej i moralnej w domach prywatnych”.
1915
Komisja 1 listopada „oddawszy pod opiekę Wydziału Oświecenia założone przez siebie szkoły i ochrony, przeszła do Wydziału Oświecenia, jako Oddział V Sekcyi VIII pod nazwą »Opieki nad Dziećmi szkół elementarnych i ochron stołecznego miasta Warszawy«”. W tym czasie – 10 miesięcy 1915 r. – „Komisya utworzyła 99 szkół przedpołudniowych, 50 szkół popołudniowych, razem 149 szkół, ochron 5, żłobek 1”. Dodać tu warto, że „[r]azem Komisyja Opieki nad Dziećmi zatrudniała 767 osób, z których 73\1 pracowało bezpłatnie”.
Jan Piszczatowski, Sala zajęć dla dzieci Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy, 1915, kolekcja MNW
